Als je me volgt, hoor je me regelmatig over de innerlijke criticus. Ik schrijf en podcast erover, omdat het zinvol en behulpzaam is, voor mezelf en ook voor jou. Het is herkenbaar voor eigenlijk iedereen en een zeer hardnekkig iets. Alleen het woord ‘hardnekkig’ zegt het al. Vaak is het zo dat als de innerlijke criticus actief is, ook als je je daar nog niet zo bewust van bent, je dit kunt voelen in het gebied van je nek, je schouders. Hij zit je op je nek. Die uitdrukkingen komen ook niet zomaar uit de lucht vallen.
Lichaamsbewustzijn
Let maar eens op, de volgende keer dat jij bijvoorbeeld een plan hebt, in interactie bent met een ander. Kijk of je dan in contact kunt blijven met je lichaam. Merk op of er in dat gebied iets verkrampt. Voel je wat er gebeurt? Zie het als uitnodiging om te pauzeren en merk op wat er aan innerlijke dialoog plaatsvindt. Vaak is het zo dat dan de criticus aan het woord is. Als (Zijnsgeoriënteerd) coach richt ik me zeker niet alleen op de criticus, maar omdat het zo’n herkenbaar deel is in bijna ieder van ons, vind ik het zinvol om hier aandacht aan te besteden.
Je kunt altijd blijven groeien. Ik heb de criticus goed in beeld, maar ook ik loop er tegenaan. Hij kan op hele subtiele manieren weer oppoppen. Ik merk het zeker nu ik stappen zet in het ondernemerschap. Uit de comfortzone is speelveld voor de angstgestuurde criticus. Er is dus altijd meer bevrijding mogelijk.
Waar komt die kritische stem toch vandaan?
Als je mij volgt, heb je me al vaker horen zeggen dat het belangrijk is om niets van jou fout te maken. Dat geldt ook voor de criticus. Deze is ontstaan in je geschiedenis. Je kunt hem zien als een soort verinnerlijkte stem van bijv. je ouders, een leraar, de maatschappij. Een soort instantie of deel in jou die jou eigenlijk wil beschermen tegen verlies aan liefde en relatie of afwijzing en vernedering. Eigenlijk spreekt hij je streng toe om je hiervoor te behoeden, maar dat dient je nu in je volwassen leven niet meer. Sterker nog, het voorkomt dat je ontspannen jezelf kunt zijn.
Wat is het nut van alle innerlijke kritiek?
De criticus heeft dus een nogal primitieve manier om jou veilig te houden, een manier die niet prettig voelt. Ik las onlangs een boek van Mark Coleman over de innerlijke criticus, mindfulness en zelfcompassie. Daarin stond een quote van Oscar Wilde: “Wees jezelf, alle anderen zijn al bezet.” Die kwam binnen bij mij. Ongemerkt zijn we geneigd om onszelf te vergelijken met anderen en dat is heel ‘mooi’ speelveld voor de innerlijke criticus. Die vindt namelijk dat jij aan van alles nog niet voldoet, dat je dus beter moet, succesvoller, liefdevoller, spiritueler, rijker, wat dan ook. Hij zet de innerlijke slavendrijver aan die jou aan dit ‘project’ laat werken en je geen rust gunt. En dat ga je voelen, want we hebben allemaal behoefte aan rust en ruimte. Uiteindelijk gaat het om wat goed is voor jóu, om echt jezelf te zijn. Hiervoor is het belangrijk dat je je criticus in beeld krijgt, omdat die eigenlijk een soort vervormde versie van jou maakt. Hij laat jou op een bepaalde manier in de wereld zijn, zodat jij veilig bent. Veilig voor afwijzing, kritiek, verlies van liefde en relatie. Dit betekent aanpassen. Vaak leef je dan niet met wat in essentie goed is voor jou, maar met wat, volgens de criticus, van je verwacht wordt.
Bevrijdingsdrang
Vaak gaan mensen op den duur op zoek, omdat ze gaan voelen dat er iets schuurt, ze een (onbewuste) bevrijdingsdrang voelen. Er is een onrust vanbinnen. “Is dit het nou?”. Of lopen zo vast dat ze niet anders kunnen dan hulp zoeken. Ze krijgen klachten, komen in een burnout, voelen zich depressief, chronisch moe of worden ziek. Vaak ligt er oude pijn onder de oppervlakte die aangekeken wil worden. Pijn die aandacht nodig heeft en dus om aandacht vraagt. Maar pijn is eng en moet onderdrukt worden, want we willen dit niet voelen. Toch ligt hier de sleutel, in het voelen, in het lichaamsbewustzijn. De kunst is om te stoppen met ontsnappen aan dat wat er is. Stoppen met bedekken, onderdrukken, verdoven, weglopen. Dat is waar de bevrijding ligt, in het nu.
Het is confronterend, maar ook enorm bevrijdend om innerlijke criticus in beeld te krijgen en te ontdekken welke dingen die jou laat doen, zeggen, geloven. De criticus probeert eigenlijk te voorkomen dat jij pijn oploopt. Hij probeert jouw kwetsbaarheid te bedekken. Maar deze kwetsbaarheid, de innerlijke, rauwe, gekwetste plekken in jou, heeft eigenlijk liefdevolle aandacht nodig. De criticus voorkomt eigenlijk dat je daar komt, want kwetsbaarheid is gevaarlijk. Zo was het misschien vroeger, toen je ‘niets te willen had’, ‘ssst stil maar’ niet mocht huilen, of niet gepassioneerd boos mocht zijn, maar zo is dat nu niet meer.
De motor achter de criticus
Je kunt zo hard mogelijk proberen om die delen te onderdrukken en te bedekken, maar trauma of oude pijn heeft enorme invloed op hoe jij je voelt, op hoe jij je door het leven beweegt. Invloed op hoe je denkt, op welke overtuigingen je hebt, op je gedrag. Hoe meer je verwijderd bent van contact met je lichaam en alles in jou, hoe harder dit op den duur kan gaan aankloppen. En hoe harder de criticus vervolgens ook gaat werken, want die wil juist voorkomen dat je daar komt. Dat is gevaarlijk terrein! Daar ben je vroeger op afgekeurd, dat mag niet meer gebeuren!
Zicht op de criticus
Het is voor je energie en levensgeluk heel zinvol om te gaan ontdekken dat de criticus er is, wat hij (of zij) allemaal zegt en waarom hij dat doet. Je kunt dit langzaam gaan blootleggen en loslaten, in eerste instantie vaak met begeleiding van een coach of therapeut. Belangrijk hierbij is dat in een veilige setting alles er mag zijn en om de jonge, kwetsbare delen in jou een stem te geven. Die voelen zich namelijk alleen en in de steek gelaten. In de Zijnsoriëntatie spreken we van weeskinderen. We werken met de deelpersonenbenadering. Het is behulpzaam om de delen te benaderen als echte personen met behoeftes en verlangens. Je geeft ze een stem.
Als dat allemaal ruimte mag krijgen, kan het verwerkt worden en oplossen. Je zult dan steeds minder in de greep zijn van de criticus en kunt sneller opmerken als hij wel tevoorschijnkomt. Je kunt steeds meer aan het roer van je leven staan en zult meer ruimte en bewegingsvrijheid gaan ervaren. Je kunt dan vrijere keuzes kunnen gaan maken, die echt goed zijn voor jou. Dat is wat we uiteindelijk allemaal willen: een vrijer mens worden, ons vrij voelen vanbinnen. Vanuit Zijn, vanuit het nu die beweging maken die klopt voor ons. Aligned een stap zetten i.p.v. bepaald door de criticus. Dat is de kunst van vriendschap sluiten met jezelf en alles in jou bestaansrecht geven. Ook de moeilijke gevoelens en zelfs de weerstand tegen dit alles. Dat is waar mijn werk als coach voor een groot deel over gaat. Zelfcompassie is hierbij heel belangrijk. Daar is geduld en moed voor nodig, maar wat het je uiteindelijk brengt, is enorm mooi!
Liefdevolle vriendelijkheid
Als je jezelf gaat zien door de ogen van vriendelijkheid en helderheid, dus eigenlijk door de ogen van jouw eigen innerlijke wijsheid i.p.v. door de ogen van de criticus, dan ga je je eigen aangeboren goedheid meer voelen. In de Zijnsoriëntatie wordt dit ook wel Fundamentele Goedheid genoemd; ieder mens is in essentie goed, liefde. Hoe jij ter wereld bent gekomen is eigenlijk openheid en pure liefde. Het is heel mooi en geeft innerlijke rust als je dat meer gaat ervaren in jezelf.
Het ergens treurige feit is dat dit vaak niet zo is en we zijn hier ons helemaal niet bewust van, terwijl we er vaak wel onder lijden. Als je er niet van bewust bent, word je er vaak door bepaald. Pas als we (ernstig) vastlopen, gaan we op zoek. Maar dat hoeft niet. Daarom vind ik het belangrijk veel over de criticus te schrijven en te podcasten. Het is fijn om bij te dragen aan bewustwording, zeker omdat het iets is wat we allemaal kennen.
Door het te gaan onderzoeken, ga je ook ervaren wat er gevoelsmatig met je gebeurt, emotioneel en ook in je fysieke lichaam op het moment dat de criticus aan het woord is. Als dat minder gaat worden en je gaat je eigen goedheid meer voelen, dan voel je ook dat je meer openstaat, is er meer ruimte. Letterlijk ruimte om te ademen en minder verkramping in je lichaam, maar ook om te uiten wat er voor jou toe doet en te ontvangen.
Je eigen goedheid ervaren
Je gaat beter voelen dat je een goed, authentiek en waardevol mens bent, gaven, kwaliteiten en mooie kanten hebt, uniek bent. Dan weet je dat je als jezelf als vanzelf van toegevoegde waarde bent, dat het je geboorterecht is om je plek in de wereld in te nemen, als je authentieke zelf. Ongeacht wat er in je leven allemaal is gebeurd, wat je gedaan of gezegd of gepresteerd hebt. Je komt los van alles wat de criticus je vertelt. Dat geeft je innerlijke rust en tevredenheid, belangrijke voorwaarden om zelfliefde te gaan ervaren.
Wil je echt liefhebben dan is zelfliefde voorwaarde. Dat klinkt misschien cliché, maar het is ook gewoon heel erg waar. Eigenlijk gaat dat als vanzelf. Op het moment dat je milder bent voor jezelf, minder door de bril van de criticus naar jezelf kijkt, zul je ook met een minder kritische blik naar anderen kijken. Vaak komt oordeel over een ander voort uit oordeel over jezelf. Als je minder in de greep bent van je criticus ga je je beter in je vel voelen, je energie lekt minder weg, er komt meer ruimte om responsief te zijn i.p.v. reactief.
Bewegingsvrijheid
Je voelt meer bewegingsvrijheid waardoor het leven zich meer mag ontvouwen i.p.v. dat het angstvallig onder controle gehouden moet worden. Je ontwikkelt en groeit, maar niet vanuit het zelfverbeteringsproject van de criticus van beter, mooier, meer, omdat je in zijn ogen nooit goed genoeg bent. Het geeft veel rust en energie als je daar los van komt. Alsof je een energielek dicht, is mijn ervaring. Ik hoop van harte dat deze blog bedraagt aan herkenning en zicht op jezelf. Ik gun je een leven vrij van de criticus met ruimte voor jou, vreugde en energie.
